Zasady i sposób rejestracji

ZASADY I SPOSÓB REJESTRACJI ORGANIZACJI POŻYTKU PUBLICZNEGO

Sąd Rejestrowy

Rejestracji organizacji pożytku publicznego można dokonać w Krajowym Rejestrze Sądowym przy Sądzie Rejonowym we Wrocławiu, ul. Grabiszyńska 269, tel. (O71) 334-82-78.

Termin

Termin oczekiwania na rejestrację od momentu złożenia wniosku w Sądzie trwa około 2 miesiące.

Opłaty

Organizacje ubiegające się o wpis organizacji pożytku publicznego nie ponoszą kosztów sądowych.

Jednak po uzyskaniu wpisu muszą ponieść koszt zamieszczenia o nim informacji  w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, który wynosi odpowiednio:

Druki wniosków

Druki wniosków, które muszą być złożone w Krajowym Rejestrze Sądowym w celu uzyskania wpisu organizacji pożytku publicznego zostały zamieszczone na stronach internetowych ministerstwa sprawiedliwości pod adresem: //www.ms.gov.pl/ w tytule: Krajowy Rejestr Sądowy; Formularze wniosków o wpis do Krajowego Rejestru Sądowego.

Druki wniosków o wpis obejmują:

1. Dla organizacji już wpisanych w KRS:

• druk KRS-Z20
• załącznik KRS-W-OPP

2. Dla organizacji, które po raz pierwszy ubiegają się o wpis w Krajowym Rejestrze Sądowym:

• druk KRS-W20
• załącznik KRS-W-OPP
• załą cznik KRS-WK

3. Dla organizacji, które nie podlegają wpisowi w Krajowym Rejestrze Sądowym     a  ubiegają się o wpis organizacji pożytku publicznego (np. stowarzyszenia wpisane do Rejestru Starostwa Powiatowego oraz osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego):

• druk KRS- W21
• załącznik  KRS-WK

Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ( Dz. U. z 2003r. Nr 96 poz. 873) uregulowała zasady uzyskiwania przez organizacje pozarządowe statusu organizacji pożytku publicznego oraz funkcjonowania organizacji pożytku publicznego.

Zgodnie z art.20 ustawy organizacją pożytku publicznego może być organizacja pozarządowa oraz podmioty, o których mowa w art.3 ust.3 (osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego), jeżeli z zastrzeżeniem art.21, spełniają łącznie następujące wymagania:

1. prowadzą działalność statutową na rzecz ogółu społeczności lub określonej grupy podmiotów, pod warunkiem, że grupa ta jest wyodrębniona ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa;
2. działalność określona w pkt1 z zastrzeżeniem pkt3, jest wyłączną statutową działalnością organizacji pozarządowej i dotyczy realizacji zadań publicznych na rzecz ogółu społeczności lub grupy podmiotów, o której mowa w pkt1, w sferze określonej w art.4;
3. w odniesieniu do stowarzyszeń i stowarzyszeń kultury fizycznej za spełnienie wymagania, o którym mowa w pkt2, można uważać prowadzenie działalności, o której mowa w pkt 1 i 2, również na rzecz członków stowarzyszenia albo stowarzyszenia kultury fizycznej;
4. nie prowadzą działalności gospodarczej albo prowadzą działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji celów statutowych;
5. cały dochód przeznaczają na działalność o której mowa w pkt 1 i 2;
6. mają statutowy kolegialny organ kontroli lub nadzoru, odrębny od organu zarządzającego i niepodlegający mu w zakresie wykonywania kontroli wewnętrznej lub nadzoru, przy czym członkowie organu kontroli i nadzoru;

• nie mogą być członkami organu zarządzającego ani pozostawać z nimi w stosunku pokrewieństwa, powinowactwa lub podległości z tytułu zatrudnienia,
• nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo z winy umyślnej,
• mogą otrzymywać z tytułu pełnienia funkcji w takim organie zwrot uzasadnionych kosztów lub wynagrodzenie w wysokości nie wyższej niż określone w art. 8 pkt 8 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz. U. Nr 26, poz. 306, z 2001 r. Nr 85, poz. 924 i Nr 154, poz. 1799, z 2002 r. Nr 113, poz. 984 oraz z 2003 r. Nr 45, poz. 391 i Nr 60, poz. 535);

7. statut lub inne akty wewnętrzne organizacji pozarządowych oraz podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 3, zabraniają:

• udzielania pożyczek lub zabezpieczania zobowiązań majątkiem organizacji w stosunku do jej członków, członków organów lub pracowników oraz osób, z którymi pracownicy pozostają w związku małżeńskim albo w stosunku pokrewieństwa lub powinowactwa w linii prostej, pokrewieństwa lub powinowactwa w linii bocznej do drugiego stopnia albo są związani z tytułu przysposobienia, opieki lub kurateli, zwanych dalej "osobami bliskimi",
• przekazywania ich majątku na rzecz ich członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich, na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, w szczególności jeżeli przekazanie to następuje bezpłatnie lub na preferencyjnych warunkach,
• wykorzystywania majątku na rzecz członków, członków organów lub pracowników oraz ich osób bliskich na zasadach innych niż w stosunku do osób trzecich, chyba że to wykorzystanie bezpośrednio wynika ze statutowego celu organizacji albo podmiotu, o którym mowa w art. 3 ust. 3,
• zakupu na szczególnych zasadach towarów lub usług od podmiotów, w których uczestniczą członkowie organizacji, członkowie jej organów lub pracownicy oraz ich osób bliskich.

Art. 21. W przypadku podmiotów, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1 (osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego):

1. działalność pożytku publicznego określona w art. 20 pkt 1 podlega wyodrębnieniu w sposób zapewniający należytą identyfikację pod względem organizacyjnym i rachunkowym;
2. wymogu wyłączności, o którym mowa w art. 20 pkt 2, nie stosuje się;
3. przepis art. 20 pkt 5 stosuje się do dochodu uzyskiwanego w wyniku prowadzenia działalności pożytku publicznego;
4. przepis art. 20 pkt 6 stosuje się odpowiednio, z uwzględnieniem szczegółowych zasad organizacji i działania tych jednostek, uregulowanych w przepisach dla nich właściwych, w tym w statutach lub innych aktach wewnętrznych.

Art. 22. 1. Organizacja pozarządowa oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust.3 pkt 2, wpisane do Krajowego Rejestru Sądowego uzyskują status organizacji pożytku publicznego z chwilą wpisania do tego Rejestru informacji o spełnieniu wymagań, o których mowa w art. 20, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. z 2001 r. Nr 17, poz. 209 i Nr 110, poz. 1189, z 2002 r. Nr 1, poz. 2 i Nr 113, poz. 984 oraz z 2003 r. Nr 49, poz. 408 i Nr 60, poz. 535).

1. Organizacja pozarządowa inna niż wymieniona w ust. 1 oraz podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 3 pkt 1, uzyskują status organizacji pożytku publicznego z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego, na zasadach i w trybie określonych w ustawie, o której mowa w ust. 1.
2. Organizacja pozarządowa oraz podmioty, o których mowa w ust. 1, tracą status organizacji pożytku publicznego z chwilą wykreślenia, z urzędu lub na wniosek, z Krajowego Rejestru Sądowego informacji o spełnianiu wymogów określonych w art. 20.
   

I. Informacje i wyjaśnienia dotyczące wpisywania do Krajowego Rejestru Sądowego osób prawnych i jednostek organizacyjnych kościołów i związków wyznaniowych, których cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego na podstawie ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. nr 96, poz. 873)

O status organizacji pożytku publicznego, zgodnie z art. 3 ust. 3, pkt. 1 ustawy mogą się ubiegać osoby prawne i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych. Wszystkie istniejące w Polsce kościoły i związki wyznaniowe dzielą się z punktu widzenia prawnej formy regulacji ich sytuacji prawnej na; A. kościoły i związki wyznaniowe, których sytuacja prawna regulowana jest odrębną ustawą a Kościoła Katolickiego dodatkowo przez umowę międzynarodową (konkordat) i B. kościoły i związki wyznaniowe wpisane do rejestru Kościołów i Związków Wyznaniowych, prowadzonego przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Kościołów i związków wyznaniowych grupy A jest aktualnie 15 a w grupie B 139. Ich aktualne wykazy zawiera Prawo wyznaniowe (mego autorstwa) wydane w 2003 r. – str. 214 grupa A i str. 216 – 220 grupa B.

W obydwu tych grupach normowanie spraw związanych z tworzeniem, przekształcaniem i likwidacją wyznaniowych osób prawnych opiera się na podobnych zasadach. Mają one zagwarantować wykonanie konstytucyjnego przepisu o równouprawnieniu kościołów i związków wyznaniowych (art. 25,  ust. 1). Przejawia się ten nakaz równego traktowania wszystkich kościołów i związków wyznaniowych m.in. w jednakowej swobodzie w tworzeniu, przekształcaniu i likwidacji wyznaniowych osób prawnych, przy ograniczeniu nadzoru państwa, niezbędnego dla zapewnienia bezpieczeństwa obrotu prawnego, do minimalnych rozmiarów. Odrębne rozwiązania dotyczą drugorzędnych kwestii natury formalnej.

W grupie A ustawy indywidualne wyodrębniają rozdziały dotyczące osób prawnych i ich organów. Inaczej jest to regulowane w trzech aktach ustawodawczych pochodzących z okresu II Rzeczypospolitej (Kościół  Staroobrzędowy nie posiadający hierarchii duchownej, Karaimski Związek Religijny i Muzułmański Związek Religijny). W ustawach indywidualnych uchwalanych w latach 1989 – 1977 wymieniany jest zwykle katalog rodzajów osób prawnych, ich organy oraz sposób tworzenia i uzyskiwania osobowości prawnej przez jednostki organizacyjne rodzajowo wymienionych osób prawnych (parafie, diecezje). Następuje to na mocy decyzji właściwych władz kościelnych, określanych przez prawo wewnętrzne. Warunkiem uzyskania osobowości prawnej jest powiadomienie organów administracji państwowej o ich utworzeniu. Ustawy określają informacje, które powiadomienie powinno zawierać (nazwę osoby prawnej, jej siedzibę, zasięg terytorialny działania oraz wskazanie osób sprawujących funkcje organu, miejsce ich zamieszkania, niekiedy obywatelstwo). Odpis powiadomienia z umieszczonym na nim potwierdzeniu odbioru jest dowodem uzyskania osobowości prawnej. Właściwa władza kościelna obowiązana jest zawiadamiać niezwłocznie, organy administracyjne o zmianach dotyczących nazwy, siedziby wyznaniowej osoby prawnej, zasięgu terytorialnego a także o połączeniu, podziale i likwidacji wyznaniowej osoby prawnej oraz o zmianach osób, sprawujących funkcje organu osoby prawnej. Organem administracji państwowej, uprawnionym do przyjmowania powiadomień jest aktualnie Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji wobec osób prawnych o zasięgu międzywojewódzkim a wojewoda wobec pozostałych. Inne jednostki, nie przewidziane w katalogu rodzajów wyznaniowych osób prawnych uzyskują osobowość prawną w drodze rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, które jest publikowane w Dzienniku Ustaw.

Wszystkie ustawy indywidualne dotyczące związków wyznaniowych, wydane w III RP zawierają przepisy potwierdzające osobowość prawną wszystkich osób prawnych istniejących w dniu ich wejścia w życie. W ustawie katolickiej dowodem potwierdzającym posiadanie osobowości prawnej jest wymienienie tych osób w ostatnim przed wejściem jej w życie wykazie diecezjalnym (schematyzmie diecezjalnym), w ankiecie statystycznej zakonu lub prowincji zakonnej, złożonej według stanu z dnia 31 grudnia 1988 r. Urzędowi do Spraw Wyznań, w decyzjach o niezgłaszaniu zastrzeżeń przeciwko utworzeniu parafii, wydanych na podstawie art. 12 dekretu z 31 grudnia 1956 r. o organizowaniu i obsadzaniu stanowisk kościelnych (Dz.U. nr 1 z 1957 r. poz. 6). W pozostałych ustawach potwierdzeniem osobowości prawnej są załączniki do ustawy, zawierające wykaz wyznaniowych osób prawnych.

Kościoły i związki wyznaniowe należące do grupy B uzyskują jako całość osobowość prawną z chwilą wpisu do rejestru Kościołów i Związków Wyznaniowych. Jeżeli kościół lub związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek organizacyjnych mających osobowość prawną, w statucie składanym przy rejestracji, powinny być określone ich nazwy, teren działania, siedziby, zakres uprawnień oraz zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania tych jednostek oraz ich organy, zakres kompetencji, tryb podejmowania decyzji, sposób powoływania i odwoływania tych organów, sposób reprezentowania na zewnątrz a także zaciągania zobowiązań majątkowych. Jednostki te uzyskują osobowość prawną z chwilą wpisu kościoła lub związku wyznaniowego do Rejestru. Jeżeli kościół lub związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej w statucie powinny być określone ich nazwy, zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania. Zmiany statutu kościoła lub związku wyznaniowego wpisanego do rejestru dokonywane są w trybie obowiązującym przy ich rejestrowaniu.

Wśród wyznaniowych osób prawnych części kościołów i związków wyznaniowych, mających indywidualną regulację ustawową, występują osoby prawne, których podstawowym zadaniem jest prowadzenie działalności charytatywno-opiekuńczej; Caritas Polska, Caritas Diecezji, Prawosławny Metropolitalny Ośrodek Miłosierdzia, prawosławne diecezjalne ośrodki miłosierdzia. Takimi wyspecjalizowanymi osobami prawnymi, wykonującymi od dawna zadania wchodzące w zakres działalności organizacji pożytku publicznego są również zakony, szczególnie liczne i zróżnicowane w Kościele Katolickim. Sądzę, że będą one głównymi beneficjentami ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, ze względu na posiadanie wyspecjalizowanej kadry pracowników i wieloletnie doświadczenie w prowadzeniu działalności charytatywnej, oświatowej, pielęgnacji chorych.

Dla uzyskania aktualnych informacji o wyznaniowych osobach prawnych podstawowym źródłem będzie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji – Departament Wyznań i Narodowości, który prowadzi Rejestr Kościołów i Związków Wyznaniowych, w tym także posiada najpełniejszy zestaw informacji o wyznaniowych osobach prawnych. Natomiast gdy chodzi o informacje dotyczące organizacji i funkcjonowania wyznaniowych osób prawnych można je uzyskać z prawa wewnętrznego kościołów i związków wyznaniowych. Stanowią je prawo kanoniczne Kościoła Katolickiego oraz prawo wewnętrzne lub statuty pozostałych kościołów i związków wyznaniowych. Ich poznanie umożliwiają publikacje dotyczące prawa kanonicznego, głównie Kodeks Prawa Kanonicznego a dla pozostałych kościołów i związków wyznaniowych – Prawo nierzymskokatolickich kościołów i związków wyznaniowych, wydane w 1997 r. przez Chrześcijańską Akademię Teologiczną w Warszawie.

Zgodnie z art. 3, ust. 3, pkt. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie obok wyznaniowych osób prawnych działalność pożytku publicznego może być prowadzona także przez jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych, nie posiadające osobowości prawnej. Przepisy ustaw indywidualnych i ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania z 17 maja 1989 r. (Dz.U. nr 29, poz. 155 z późn. zmianami) przewidują możliwość powoływania przez wyznaniowe osoby prawne różnorodnych jednostek organizacyjnych, w tym również zakładów charytatywno-opiekuńczych, szkół, zakładów wychowawczych, placówek opieki zdrowotnej, żłobków, przedszkoli, schronisk dla dzieci itp. Takie jednostki są tworzone przez osoby prawne wszystkich większych kościołów i związków wyznaniowych. Funkcjonują one od dawna i mają poważne doświadczenia praktyczne. Ich status wewnątrz wyznaniowych osób prawnych regulują w zróżnicowany sposób ich statuty. Podlegają one z reguły kontroli organów wyznaniowej osoby prawnej. Mimo braku dokładniejszych informacji dotyczących przepisów wewnętrznych normujących ich organizację i funkcjonowanie w prawie wewnętrznym kościołów i związków wyznaniowych, wydaje się, że odpowiadają one bardziej warunkom stawianym organizacjom wyznaniowym, kandydującym do uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego aniżeli wyznaniowe osoby prawne.

II. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie stawia osobom prawnym i jednostkom organizacyjnym kościołów i związków wyznaniowych szereg wymogów dla uzyskania statusu organizacji pożytku publicznego (art. 20). Wymogi te muszą być spełniane łącznie, o ile przepisy art. 21 ustawy ich nie modyfikują lub nie zmieniają wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych kościołów i związków wyznaniowych.

Pierwszy, bezwzględny wymóg, przewidywany przez ustawę dotyczy posiadania przez osoby prawne lub jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych, ubiegające się o status organizacji pożytku publicznego statutu. Statut powinien nie tylko przewidywać prowadzenie działalności pożytku publicznego, określonej w art. 4 ustawy ale taką działalność już prowadzić (prowadzą działalność statutową art. 20, pkt. 1). Drugi wymóg przewidziany przez art. 20, pkt. 1 nakazuje, aby ta działalność obejmowała ogół społeczeństwa lub określonej grupy podmiotów. Ta grupa podmiotów może być wyodrębniona jedynie ze względu na szczególnie trudną sytuację życiową lub materialną w stosunku do społeczeństwa. Wyklucza to prowadzenie działalności statutowej wyłącznie na rzecz grupy osób wyodrębnionych na podstawie kryterium wyznaniowego. Stąd warunkiem wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego organizacji pożytku publicznego jest uwzględnienie w statucie tego nakazu.

Drugi wymóg przewidziany przez art. 20, pkt. 2 ustawy, przewidujący wyłączność prowadzenia działalności pożytku publicznego przez osoby prawne i jednostki organizacyjne kościołów i związków wyznaniowych został uchylony przez art. 21, pkt 2 ustawy. Zastąpiony on został obowiązkiem wyodrębnienia działalności pożytku publicznego wśród zadań realizowanych przez wyznaniową osobę prawną, aby zapewnić jej należytą identyfikację pod wzglądem organizacyjnym i rachunkowym. Sądzę, że będzie to praktycznie możliwe przy istnieniu, względnie utworzeniu odrębnej jednostki organizacyjnej dla prowadzenia działalności pożytku publicznego.

Kolejny wymóg określony w art. 20, pkt. 4 i 5 nakazujący przekazywanie całego dochodu uzyskiwanego z prowadzenia działalności gospodarczej na cele pożytku publicznego został ograniczony przez art. 21, pkt. 3 w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych kościołów i związków wyznaniowych do dochodu uzyskiwanego w wyniku prowadzenia działalności pożytku publicznego. Jest to istotne, gdyż wiele wyznaniowych osób prawnych, zwłaszcza zakony prowadzą często działalność gospodarczą, z której dochody mogą w całości przeznaczać na cele kultowe, charytatywne, wychowawcze lub naukowe.

Określony przez art. 20, pkt. 6 wymóg istnienia statutowego kolegialnego organu kontroli lub nadzoru, odrębnego od organu zarządzającego i nie podlegającego jego władzy – stosownie do art. 21, pkt. 4 ma być stosowany do osób prawnych i jednostek organizacyjnych kościołów i związków wyznaniowych odpowiednio, z uwzględnieniem szczególnych zasad organizacji i działania tych jednostek. Ten wymóg jest praktycznie możliwy do zrealizowania, gdy działalność pożytku publicznego jest prowadzona przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne (zakłady charytatywno-opiekuńcze, szkoły, przedszkola itp.) tworzone i prowadzone przez wyznaniowe osoby prawne. Mają one z reguły statut, przewidujący własny organ zarządzający. Posiadają też zwykle, przewidziany przez statut organ kontroli, najczęściej kolegialny. Zarówno organ zarządzający jak i kontrolny powoływane są przez organ wyznaniowej osoby prawnej, która te jednostki tworzy. Normuje to zwykle, nie zawsze dokładnie, prawo wewnętrzne kościołów i związków wyznaniowych. W tych sprawach występują różnice w strukturach organów wyznaniowych osób prawnych między Kościołem Katolickim i pozostałymi kościołami i związkami wyznaniowymi. Nierzymskokatolickie kościoły i związki wyznaniowe dopuszczają do zarządzania sprawami gospodarczymi w szerokim zakresie wyznawców świeckich. Prawo kanoniczne Kościoła Katolickiego przewiduje powoływanie przez kościelne osoby prawne rad do spraw ekonomicznych, których członkami mogą być osoby świeckie (kanony 1276 – 1288). Nie powinno być przeszkód wynikających z prawa wewnętrznego do powołania niezależnych organów kontroli i nadzoru, wymaganych przez ustawę.

III. Wyłania się pytanie praktyczne – na jakich przesłankach ma się opierać ocena sądu rejestrującego wyznaniową organizację pożytku publicznego, dotycząca spełnienia przez nią wymogów stawianych przez art. 20 i 21 ustawy. Osoba prawna lub jednostka organizacyjna kościołów i związków wyznaniowych, ubiegająca się o status organizacji pożytku publicznego musi przedłożyć statut spełniający wymagania ustawowe. Sąd rejestrowy obowiązany jest dokonać oceny zgodności przepisów statutu z przepisami ustawy. Może żądać zmian i uzupełnień statutu przed rejestracją, aby tę zgodność zapewnić.

Sąd rejestrowy może żądać załączenia dokumentów potwierdzających prowadzenie przez wyznaniową osobę prawną lub jednostkę organizacyjną działalności w zakresie pożytku publicznego, określonej w art. 4 ustawy. Nie może to być wymagane gdy taka jednostka dopiero powstała dla prowadzenia takiej działalności. W takim wypadku sąd rejestrowy może żądać przedstawienia wiarygodnych dokumentów stwierdzających istnienie warunków, umożliwiających jej prowadzenie.

W sytuacji, gdy działalność pożytku publicznego pragnie prowadzić wyznaniowa osoba prawna (parafia, gmina), musi być ona wyodrębniona pod względem organizacyjnym i rachunkowym. Praktycznie może to być zrealizowane przez powołanie odrębnej jednostki organizacyjnej dla jej prowadzenia. Nie widzę innej możliwości, aby ten wymóg ustawowy mógł zostać spełniony.

Realizacja wymogu art. 20, pkt 6 zmodyfikowanego przez art. 21, pkt 4 będzie możliwa przy istnieniu jednostki organizacyjnej prowadzącej wyłącznie działalność pożytku publicznego. Możliwe wówczas będzie powołanie przez organ osoby prawnej, w ramach której ta jednostka funkcjonuje dwóch, niezależnych od siebie organów; zarządzającego i organu kontroli bądź nadzoru. Trudności mogą się wyłonić przy powoływaniu organów kontroli bądź nadzoru przez zakonne osoby prawne, prowadzące działalność pożytku publicznego. Sądzę, że jeżeli statuty zakonnych osób prawnych takich organów nie przewidują, ich powołanie nie będzie sprzeczne z przepisami prawa wewnętrznego. Przy powoływaniu organów zarządzających i kontrolnych w wyznaniowych organizacjach pożytku publicznego może występować powoływanie ich przez ten sam organ wyznaniowej osoby prawnej. Ale tego ustawa nie zabrania a art. 21, pkt 4 nakazuje stosować art. 20, pkt 6 odpowiednio, z uwzględnieniem szczegółowych zasad organizacji i działania tych jednostek, uregulowanych w przepisach prawa wewnętrznego.

Ocena spełniania kryterium wymaganego przez art. 21, pkt 3, przewidującego przekazywanie całości dochodu na realizację celów pożytku publicznego, przy realizacji musi ograniczyć się do aspektu formalnego. Kontrola jego realizacji będzie możliwa dopiero przy badaniu składanych sprawozdań.

Gdy chodzi o katalog przywilejów i korzystnych rozwiązań prawnych dotyczący spraw majątkowych, podatkowych i innych przyznanych przez ustawę organizacjom prowadzącym działalność pożytku publicznego, to kościoły i związki wyznaniowe, ich osoby prawne i jednostki organizacyjne korzystają z większości ich już od uchwalenia ustaw wyznaniowych z 17 maja 1989 r. co potwierdzają również indywidualne ustawy wyznaniowe uchwalane w latach 1991 – 1997.

prof.dr Michał Pietrzak

Warszawa, 2003.11.30