Działalność pożytku publicznego
"URZĄD ZLECI, SPOŁECZNIK WYKONA"
ŻEBY PROWADZIĆ DZIAŁALNOŚĆ POŻYTKU PUBLICZNEGO, NIE TRZEBA BYĆ ORGANIZACJĄ POŻYTKU PUBLICZNEGO.
Organa administracji mogą zlecać wykonywanie zadań m. in. z dziedziny pomocy społecznej, oświaty czy ekologii ni tylko organizacjom pożytku publicznego. Wolno im powierzać je wszystkim organizacjom pozarządowym, kościelnym i samorządowym, które prowadza taką działalność. Żeby prowadzić działalność pożytku publicznego, nie trzeba być organizacją pożytku publicznego. Należy to rozróżnić, gdyż kwestie te bywają ze sobą utożsamiane. A to prowadzi do nieporozumień.
Ustawowa zasada
W art. 5 ust. 1 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (dalej: ustawą) ustanowiono zasadę współpracy przy wykonywaniu zadań publicznych organów administracji z prowadzącymi działalność pożytku publicznego organizacjami: pozarządowymi oraz zrównanymi z nimi w art. 2 ust. 3, czyli kościelnymi i samorządowymi. Jedną z form tej współpracy jest zlecanie organizacjom realizacji zadań. Może się to odbywać dwojako: administracja powierza organizacji wykonanie zadania, w całości finansując je dotacją, albo wspiera realizację zadania, finansując je częściowo (wówczas pozostałe koszty organizacja pokrywa z pieniędzy innych niż publiczne).
Większe wymagania
O organizacjach pożytku publicznego mówi natomiast art. 20 ustawy. Mogą nimi być organizacje pozarządowe oraz podmioty z nimi zrównane (kościelne i samorządowe), prowadzące działalność pożytku publicznego, które ponadto spełniają wymagania określone w tym przepisie. Trzeba więc m. in. prowadzić działalność statutową na rzecz ogółu społeczności lub grupy społecznej w szczególnie trudnej sytuacji życiowej. Działalność powinna dotyczyć zadań publicznych na rzecz tych społeczności i –z wyjątkiem jednostek kościelnych –być wyłączoną działalnością organizacji. Działalność gospodarczą można zaś prowadzić tylko w rozmiarach służących spełnianiu celów statutowych, na co należy przeznaczać cały dochód. Poza tym trzeba mieć statutowy kolegialny organ nadzoru lub kontroli odrębny od organu zarządzającego i niepodlegający mu.
Więcej przywilejów
Status organizacji pożytku publicznego uzyskuje się z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Organizacje pozarządowe oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego, które są już zgłoszone w KRS, otrzymują go po wpisaniu do tego rejestru informacji o spełnieniu wymagań z art.. 20. Natomiast te organizacje pozarządowe oraz kościelne, które nie są zarejestrowane w KRS, powinny zostać do niego zgłoszone i wpisane jako organizacje pożytku publicznego.
Z tym statusem związane są przywileje i uprawnienia, które nie przysługują innym organizacjom, choć prowadzą one działalność pożytku publicznego. Są to m. in. przewidziane w art. 24 zwolnienia tej działalności z podatków: dochodowego od osób prawnych, od nieruchomości, z opłaty skarbowej, opłat sądowych. W grę wchodzą także możliwości: nabywania na zasadach pierwszeństwa prawa użytkowania państwowych lub samorządowych nieruchomości, korzystania z pracy poborowych służby zastępczej, darmowej informacji o działalności za pośrednictwem publicznego radia i telewizji czy wreszcie otrzymania 1 proc. podatku przekazanego przez osoby fizyczne (art. 25-27).
Z uprawnieniami wiążą się jednak dodatkowe obowiązki. Organizacja pożytku publicznego musi sporządzać coroczne sprawozdania merytoryczne oraz finansowe z działalności dla ministra zajmującego się sprawami zabezpieczenia społecznego. Minister sprawuje też nad nimi nadzór dotyczący prawidłowego korzystania z uprawnień ustawowych.
Definicje ustawowe
Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego o wolontariacie:
- Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze określonych zadań publicznych (art. 3 ust.1). Obejmuje ona m. in. pomoc społeczną, działalność charytatywną, i na rzecz niepełnosprawnych, ekologię, ochronę i promocję zdrowia, promocję zatrudnienia, wspieranie przedsiębiorczości, rozwoju społeczności lokalnych, oświaty,
- Organizacje pozarządowe to niemające osobowości prawnej i nienależące do sektora finansów publicznych osoby prawne lub jednostki, w tym fundacje i stowarzyszenia, które nie działają dla zysku (art. 3 ust. 2). Oprócz nich działalność pożytku publicznego mogą prowadzić także osoby prawne i jednostki organizacyjne Kościołów i związków wyznaniowych oraz stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego (art. 3 ust.3).
ARTUR ZAWOLSKI, DEPARTAMENT POŻYTKU PUBLICZNEGO MINISTERSTWA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ